Swoimi korzeniami Zakład Biologicznych i Medycznych Podstaw Sportu sięga 1996 r. W tym okresie w Katedrze Biostruktury powołano Zakład Medycyny Sportu pod kierownictwem prof. Marka Mędrasia. To również czas współpracy naukowej z Zakładem Antropologii PAN, Katedrą i Kliniką Endokrynologii AM we Wrocławiu.
W 2012 r. powstała Katedra Biologicznych Podstaw Sportu, która w 2016 r. przekształciła się w Katedrę Biologicznych i Motorycznych Podstaw Sportu, kierowaną przez prof. Małgorzatę Słowińską-Lisowską. W wyniku ostatniej restrukturyzacji w 2020 r. Katedra została przemianowana na Zakład Biologicznych i Medycznych Podstaw Sportu, kierowany również przez prof. Słowińską-Lisowską. Zakład zbudowano na bazie dawnych zakładów: Zakładu Medycyny Sportu i Dietetyki oraz Zakładu Antropologii Fizycznej. Założycielem Zakładu Antropologii Fizycznej, a jednocześnie współtwórcą antropologii funkcjonalnej, był prof. Adam Wanke, który w 1946 r. rozpoczął wykłady w ramach SWF. Zebrał wokół siebie studentów i magistrantów, którzy pod jego kierunkiem podejmowali zadania badawcze związane z antropologią w ścisłym odniesieniu do wychowania fizycznego i sportu. W późniejszych latach Zakładem kierowali profesorowie: Wojciech Kočka (1950–1957), Wanda Stęślicka-Mydlarska (1957–1961), Aleksander Godlewski (1961–1969), Antoni Janusz (1969–2002), Anna Burdukiewicz (2002–2019), Jadwiga Pietraszewska (2019–2020). Kadrę naukowo-dydaktyczną w zakresie antropologii od momentu powstania Studium stanowili ponadto (w porządku chronologicznym): mgr Irena Sommer, mgr Władysław Stachowiak,dr Barbara Zenkteler, dr Ewa Kolasa, dr Barbara Laska, dr Janina Miałkowska, mgr Małgorzata Skwarczyńska, mgr Dorota Weiss, mgr Robert Kazubowski, dr Justyna Andrzejewska, dr Marzena Grabarczyk, dr Krystyna Chromik i dr Aleksandra Stachoń.
W dużej mierze o problematyce naukowej zdecydowała aktywność prof. Wankego, który przyjmując założenie, że podstawą teorii wychowania fizycznego powinno być poznanie ruchu jako czynnika kształtującego organizm ludzki, poszukiwał związków przyczynowych między szeroko rozumianymi cechami somatycznymi i funkcjonalnymi ludzi. To zaowocowało m.in. opracowaniem oryginalnych procedur taksonomicznych, które okazały się użytecznym narzędziem badawczym w analizie morfologicznych uwarunkowań cech funkcjonalnych i wpływu treningu sportowego na budowę ciała.
W latach 70. i 80. prof. Janusz, pełniąc funkcję głównego koordynatora Problemów Resortowych 101 i 104, poszerzył tę problematykę o zagadnienia dotyczące zmienności ontogenetycznej cech morfologicznych i funkcjonalnych. Pokuszono się o nowatorskie zastosowanie analizy wielocechowej do zagadnień wzrastania osobniczego i przedstawienie oryginalnej metody i przyrządu do syntetycznej oceny tempa rozwoju dziecka (suwak do oceny rozwoju ontogenetycznego). Zagadnienia antropologii funkcjonalnej wyjaśniające relacje między strukturą morfofunkcjonalną osób zdrowych a ich biologicznym potencjałem do efektywnego wykonywania ruchu są kontynuowane w kolejnych latach. W opracowaniach wykorzystuje się szerokie spektrum wielowymiarowych analiz wyników dostarczających nowych, oryginalnych danych na ten temat. Trwające od wielu lat systematyczne badania antropologiczne pozwoliły na zebranie materiału pomiarowego umożliwiającego ocenę kierunku i natężenia trendu sekularnego w populacji ogólnej oraz sportowców. Z inicjatywy prof. Janusza w 1986 r. we Wrocławiu gościło liczne grono antropologów i specjalistów nauk o kulturze fizycznej, którzy uczestniczyli w Ogólnopolskiej Konferencji Antropologicznej Człowiek i Środowisko. Sześć lat później (1992) pracownicy Zakładu zorganizowali Ogólnopolską Konferencję Zakładów Jednoimiennych, podczas której dyskutowano zagadnienia poświęcone programom nauczania i metodom dydaktycznym stosowanym w nauczaniu antropologii i anatomii w uczelniach wychowania fizycznego.
W 2011 r. dr hab. A. Burdukiewicz kierowała pracami komitetu organizacyjnego XLIII Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Polskiego Towarzystwa Antropologicznego. Pracownicy Zakładu rokrocznie czynnie uczestniczą w Festiwalu Nauki, prowadząc cieszące się dużym zainteresowaniem wykłady, pokazy i prelekcje na temat antropologii sportowej i ontogenetycznej.
W latach 1991–1999 prowadzono badania nad stanem zaawansowania w rozwoju dzieci i młodzieży wiejskiej (grant KBN 4 1528 91 01 „Populacja dzieci wiejskich w badaniach longitudinalnych”). Wyniki prac opublikowano w obszernych monografiach. W latach 2000–2001, realizując projekty statutowe (53/0202/01/00 i 53/0202/01/01 „Zmienność ontogenetyczna cech morfologicznych i funkcjonalnych”), realizowano badania losowo wybranej populacji dzieci i młodzieży z Wrocławia w wieku 7–18 lat. Na podstawie analiz opracowano regionalne normy rozwojowe. W latach 2011–2014 zrealizowano grant „Poziom rozwoju siły mięśniowej u przedstawicieli sportów walki i sportów siłowych w aspekcie zmienności ich struktury morfologicznej” (N RSA1 001551 MNiSzW) w ramach programu „Rozwój sportu akademickiego”.
W zakresie kształcenia kadr do 2020 r. w Zakładzie Antropologii przeprowadzono 5 przewodów habilitacyjnych (w tym 3 z nauk przyrodniczych), obroniono 45 prac doktorskich (w tym 8 z nauk przyrodniczych) i napisano około 900 prac magisterskich. Dorobek publikacyjny obecnych pracowników Zakładu obejmuje ponad 200 prac, w tym zarówno monografii, jak i artykułów w recenzowanych czasopismach o zasięgu międzynarodowym. W Katedrze Biologicznych Podstaw Sportu pracowali, oprócz prof. Mędrasia i prof. Słowińskiej-Lisowskiej: dr n. med. Eliza Kubicka, dr hab. Paweł Jóźków, dr Aleksandra Zagrodna dr n. med. Anna Brona, dr Anna Książek.Jeden z kierunków ówczesnych badań dotyczył medycyny sportowej i łączył się z problemem dopingu androgenno-anabolicznego (wpływu na czynność gonad męskich, terapii następstw długotrwałego stosowania tego rodzaju dopingu) oraz zagadnieniami związanymi z problematyką gęstości mineralnej układu kostnego u osób aktywnych fizycznie, a także badaniami procesu starzenia się mężczyzn w populacji polskiej.
Zainteresowania pracowników koncentrowały się także (i są kontynuowane) na ocenie i propagowaniu racjonalnego żywienia sportowców w oparciu o znaczenie poszczególnych składników pokarmowych w przemianach energetycznych przebiegających w mięśniach oraz ich wpływie na zdolności wysiłkowe w sporcie. Szczególną uwagę pracownicy zwracają na krytyczną ocenę stosowania różnego rodzaju metod dietetycznych i ich wpływu na zdolności wysiłkowe i zdrowie zawodnika. Rozpatrywana jest też szeroka tematyka związana ze stosowaniem dozwolonego i niedozwolonego wspomagania suplementacyjnego wysiłku fizycznego.
W ramach prac badawczych realizowane są zagadnienia związane z diagnostyką i endokrynologią wysiłku fizycznego oraz suplementacją związkami ergogenicznymi w sporcie.
Granty i projekty badawcze:
- 2020–2022 – wewnętrzny projekt badawczy „Witamina D – wolna i całkowita a zdolności wysiłkowe u sportowców” (kier. projektu prof. M. Słowińska-Lisowska);
- „Aktywność fizyczna, styl życia i sposób odżywiania a stan seminologiczny i hormonalny mężczyzn w wieku 20–35 lat populacji dolnośląskiej”;
- „Endokrynne i seminologiczne następstwa stosowania dopingu anaboliczno-androgennego u sportowców;
- „Wpływ aktywności fizycznej na poziom witaminy 25(OH)D3 oraz markerów obrotu kostnego”.
Dorobek publikacyjny obecnych pracowników Zakładu obejmuje ponad 457 artykułów w recenzowanych czasopismach o zasięgu międzynarodowym oraz liczne pozycje książkowe.
W ramach działalności dydaktycznej wykładane są przedmioty związane z medycyną sportową i dietetyką. W zakresie kształcenia kadr do 2020 r. w Katedrze przeprowadzono przewód habilitacyjny, obroniono 3 prace doktorskie i napisano około 213 prac magisterskich.
Opracowanie: Lidia Dąbik